Το κείμενο που ακολουθεί γράφηκε, ως ατομική συνεισφορά, στα πλαίσια μιας συλλογικής μελέτης και συζήτησης που κάναμε ως Αντιφασιστική Πρωτοβουλία Βύρωνα με επίκεντρο την κρίση των Ιμίων το 1996 και τη διαχείριση της μνήμης αυτού του "παρ' ολίγον" πολέμου.
(Για να το διαβάσετε σε μορφή pdf πατήστε εδώ)
«Έχουμε τακτικό πλεονέκτημα. Δώστε μου την άδεια να χτυπήσουμε πρώτοι»,
Χρήστος Λυμπέρης (αρχηγός ΓΕΕΘΑ), προς τον πρωθυπουργό Κώστα Σημίτη, 31/1/1996
Πρώτα μερικές κομβικές στιγμές λίγο πριν την περίοδο της κρίσης:
1) Κάποιες διεθνείς εξελίξεις
- Στις 16/11/1994 τίθεται σε ισχύ η Διεθνής Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της θάλασσας, η οποία επιτρέπει τη μονομερή επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 μίλια, αλλά δεν την έχουν υπογράψει η Τουρκία, οι ΗΠΑ και μερικές άλλες χώρες.
- Στις 8 Ιουνίου 1995 το τουρκικό κοινοβούλιο προειδοποιεί την Ελλάδα ότι παρόμοια απόφαση θα συνιστούσε αιτία πολέμου (casus belli). Η ελληνική Βουλή επικύρωσε έτσι μεν τη σύμβαση (Ν.3221 της 23/6/1995), παρέπεμψε όμως την επέκταση των χωρικών υδάτων σε μελλοντικό διάταγμα.
- Ιούνιος 1995: ο αντιπρόεδρος της Βουλής, Παναγιώτης Σγουρίδης, επισκέπτεται με κάθε επισημότητα τον Κούρδο ηγέτη Οτσαλάν στη Δαμασκό, φωτογραφιζόμενος μαζί του ενώ «μελετούσαν» τους μελλοντικούς πετρελαϊκούς αγωγούς της Τουρκίας.
2) Το περιβόητο πρόγραμμα «οικοτουρισμού» για τον εποικισμό των βραχονησίδων
- Στις 9/7/1995 ένα διακριτικό αρθράκι του Βήματος γνωστοποίησε την πρόθεση του υπουργού Αιγαίου, Αντώνη Κοτσακά, και του υφυπουργού Αμυνας, Εμμανουήλ Μπετενιώτη, «να δημιουργηθούν στοιχειώδεις συνθήκες επιβίωσης» στα ακατοίκητα βράχια του Αιγαίου: «Σε κάθε βραχονησίδα εγκαθίστανται από μία ελληνική σημαία, μία δεξαμενή με πόσιμο νερό και μία άλλη με καύσιμα», θα χτιστεί «από ένα εκκλησάκι και ένα πέτρινο κτίριο» που «μπορεί να χρησιμοποιηθεί είτε ως κατάλυμα είτε ως καταφύγιο», θα παρέχονται δε υλικές διευκολύνσεις «σε όποιον επιθυμήσει να περάσει λίγες εβδομάδες οικολογικού τουρισμού» εκεί.
- Στις 4/11 άρθρο στο Έθνος πληροφορεί ότι «Την μοναξιά και την γαλήνη με θέα το Αιγαίο Πέλαγος επιθυμούν περισσότεροι από 1.700 Έλληνες και ξένοι που έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον να πάρουν μέρος στο πρόγραμμα για την κατοίκηση δέκα μικρών νησιών», προσθέτοντας ότι «μέχρι την ερχόμενη άνοιξη θα έχει ολοκληρωθεί η υποδομή σε δύο με τρία νησιά», οπότε και «θα ανακοινωθούν οι προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούν τα άτομα που θα επιλεγούν».
- Στις 6/11 άρθρο της Καθημερινής πληροφορεί για την ίδρυση της «Ένωσης Ακριτών Βραχονησίδων Αιγαίου» της οποίας «τα 21 πρώτα μέλη ετοιμάζονται για την πρώτη τους επίσκεψη, με πλοίο του Πολεμικού Ναυτικού, στα νησάκια όπου θα στηθούν οι νέες τους κατοικίες».
- Τα Χριστούγεννα του 1995 προσαράζει στα Ίμια ένα τουρκικό φορτηγό πλοίο, ο καπετάνιος του οποίου αρνείται αρχικά την αποκόλληση από ελληνικό ρυμουλκό, πιθανότατα λόγω του ύψους των κομίστρων, υποστηρίζοντας ότι βρίσκεται σε τουρκικό έδαφος.
- Στις 29/12, το τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών ισχυρίζεται ότι οι βραχονησίδες Καρντάκ (η τουρκική ονομασία για τα Ίμια) ανήκουν στην τουρκική επικράτεια, με βάση μια εγγραφή σε ένα δημοτικό κτηματολόγιο, η δε Ελλάδα αντέταξε την (απείρως σοβαρότερη) επίκληση ενός ιταλοτουρκικού πρωτοκόλλου του 1932 (9/1/1996).
4) Ένα σκηνικό «πολιτικής αστάθειας» σε Ελλάδα και Τουρκία:
- Στις 24/12/1995 πραγματοποιούνται εκλογές στην Τουρκία χωρίς να αναδειχθεί μια ισχυρή κοινοβουλευτική πλειοψηφία.
- Στις 15/1/1996 ο Ανδρέας Παπανδρέου, δύο μήνες μετά την εισαγωγή του στο Ωνάσειο, παραιτείται από την πρωθυπουργία.
- Στις 18/1 η Κ.Ο του ΠΑΣΟΚ εκλέγει ως πρωθυπουργό, με οριακή πλειοψηφία έναντι του υπουργού Εσωτερικών Ακη Τσοχατζόπουλου και του υπουργού Αμυνας Γεράσιμου Αρσένη, τον Κώστα Σημίτη.
- Στις 19/1 η Τανσού Τσιλέρ, πρόεδρος του Κόμματος του Ορθού Δρόμου και προστατευόμενη του προέδρου Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ παίρνει την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης (μετά την αποτυχία του ισλαμιστή Ερμπακάν, το κόμμα του οποίου είχε συγκεντρώσει τις περισσότερες ψήφους).
- Στις 22/1 ο Σημίτης σχηματίζει κυβέρνηση η οποία θα ζητήσει ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή την επόμενη βδομάδα.
5) Η κρίση δημοσιοποιείται
- Στις 20/1 η όλη διένεξη που προέκυψε με το προσαραγμένο πλοίο, δημοσιοποιείται από ένα ελληνικό συνδρομητικό έντυπο περιορισμένης κυκλοφορίας ονόματι Εμπιστευτικό Γράμμα.
- Στις 24/1 το ζήτημα αποκτά διαστάσεις «προβοκάτσιας» όταν το θέμα έπαιξε στο βραδινό δελτίο του ΑΝΤ1 μαζί με διάφορα κινδυνολογικά σενάρια.
6) και οι σημαίες αρχίζουν να ανεβοκατεβαίνουν!
- Στις 25/1 ο δήμαρχος (φημολογούμενα οπαδός του Αρσένη!) και ο αστυνόμος Καλύμνου αποβιβάζονται με δυο πολίτες στην επίμαχη βραχονησίδα, στήνουν την ελληνική σημαία και φωτογραφίζονται. Ο τότε υπουργός δικαιοσύνης Γιαννόπουλος ισχυρίζεται (6/2) ότι η ενέργεια έγινε κατ’ εντολήν της ΕΥΠ, γεγονός που διαψεύδεται από τον δήμαρχο και την ΕΥΠ.
- Στις 27/1 ελικόπτερο της εθνικιστικής τουρκικής εφημερίδας Χουριέτ (η μόνη που μέχρι τότε είχε ασχοληθεί στην Τουρκία με το όλο θέμα) και του ομογάλακτου τηλεοπτικού Kanal D προσγειώνεται στη βραχονησίδα. Οι επιβαίνοντες δημοσιογράφοι ξηλώνουν την ελληνική σημαία και αναρτούν στη θέση της μια τουρκική.
7) ... μεταξύ άλλων και από ένα ελληνικό πολεμικό πλοίο!
- Στις 28/1 το πολεμικό περιπολικό του ελληνικού ναυτικού Αντωνίου κατεβάζει την ημισέληνο και αναρτά τη γαλανόλευκη, την περιφρούρηση της οποίας αναλαμβάνουν στη συνέχεια ΟΥΚάδες. Την ευθύνη για την ενέργεια ανέλαβε τελικά ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ ναύαρχος Λυμπέρης, με το επιχείρημα πως «άναψαν τα αίματα» του ίδιου και των υφισταμένων του.
8) Η κρίση ξεδιπλώνεται και κλιμακώνεται
- Στις 29/1, ο Σημίτης, κατά τις προγραμματικές δηλώσεις στη Βουλή, δηλώνει πως «η αντίδραση της Ελλάδας» στον τουρκικό «επιθετικό εθνικισμό» θα είναι «δυνατή, άμεση και αποτελεσματική. Έχουμε τα μέσα και θα τα χρησιμοποιήσουμε χωρίς δισταγμό».
- Το ίδιο βράδυ, και παρά τις αρχικά ήπιες δηλώσεις του τουρκικού ΥΠΕΞ, η πρωθυπουργός της Τουρκίας Τσιλέρ ανεβάζει την ένταση δηλώνοντας ότι «δεν θα επιτρέψει την ύπαρξη άλλης σημαίας πάνω σε τουρκικό έδαφος». Είχε προηγηθεί συνεδρίαση του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας, που αποφάσισε την απότομη σκλήρυνση της τουρκικής στάσης.
- Το πρωί της 30/1 έχουμε την ανάληψη της επιχειρησιακής διοίκησης των εμπλεκόμενων μονάδων απευθείας από τον Α/ΓΕΕΘΑ.
-Την νύχτα 30 προς 31/1 οι εξελίξεις είναι ραγδαίες: γίνεται τοπική επιστράτευση στον Έβρο, έξοδος του ελληνικού στόλου από τον ναύσταθμο και εντολή «να στοχοποιηθεί σε όλο το Αιγαίο ο τουρκικός στόλος». Οι ενέργειες αυτές ελήφθησαν, όπως λέει ο Λυμπέρης, μονομερώς από τον ίδιο.
- Στις 1.40 τα μεσάνυχτα της 31/1 Τούρκοι κομμάντος καταλαμβάνουν αιφνιδιαστικά την μικρή Ίμια. Ο Λυμπέρης εισηγείται στο ΚΥΣΕΑ τον βομβαρδισμό των βραχονησίδων από ξηράς και αέρος, έχοντας υιοθετήσει το δόγμα του «πρώτου πλήγματος» ως αντισταθμίσματος του «εις βάρος της Ελλάδας συσχετισμού δυνάμεων».
- Στις 4.30 ελληνικό ελικόπτερο, που στάλθηκε για να επιβεβαιώσει την παρουσία των Τούρκων κομμάντος, πέφτει πάνω από τα Ίμια (υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες) με αποτέλεσμα τον θάνατο του τριμελούς πληρώματος.
9) Προς εκτόνωση
- Πάντα το ίδιο δραματικό βράδυ 30 προς 31/1, η κυβέρνηση Σημίτη αποφασίζει να μην ακολουθήσει τις εισηγήσεις του Λυμπέρη και να αποκλιμακώσει την ένταση. Αυτό επιτυγχάνεται και με τη διαμεσολάβηση των ΗΠΑ με διαδοχικά τηλεφωνήματα Αμερικανών αξιωματούχων (πρόεδρος Κλίντον, ΥΠΕΞ Κρίστοφερ, ΥΠΕΘΑ Πέρι).
- Στις 6 το πρωί της 31/1 έγινε δεκτή και από τις δυο πλευρές η φόρμουλα («όχι στρατεύματα, όχι πλοία, όχι σημαίες στις νησίδες και τα πέριξ») του Αμερικανού μεσολαβητή Χόλμπρουκ που συνιστούσε και τη μόνη δυνατή εκδοχή επιστροφής στο status quo ante.
- Μέχρι το μεσημέρι της 31/1 πλοία, στρατιώτες και σημαίες έχουν αποσυρθεί από τα Ίμια. Η πολεμική σύγκρουση έχει αποφευχθεί.
10) Στον απόηχο
- Το βράδυ στις 31/1 γίνεται και η πρώτη φασιστοσύναξη έξω από τη Βουλή για την καταγγελία της «εθνικής προδοσίας» και συνθήματα υπέρ του πολέμου.
- Στις 30/5/1996, κατά τη διάρκεια σχεδιασμού άσκησης του ΝΑTΟ στη Νάπολη της Ιταλίας, ένας Τούρκος αξιωματικός έθεσε βέτο στη χρησιμοποίηση της Γαύδου με το επιχείρημα ότι (και αυτό) το νησί έχει «αμφισβητούμενο ιδιοκτησιακό καθεστώς [κατά] τις διεθνείς συνθήκες». Πώς προέκυψε αυτό; Μάλλον από το γελοίο γεγονός ότι στις 9 πρώτες βραχονησίδες προς εποικισμό, που είχαν ανακοινωθεί, είχε δηλωθεί και η Γαύδος!
- Στις 22/9 διεξάγονται βουλευτικές εκλογές στις οποίες ο Σημίτης (ο οποίος έχει ήδη επικρατήσει στις εσωκομματικές διαδικασίες και έχει εκλεγεί και πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ) επανεκλέγεται πανηγυρικά. Τίθεται μπροστά ο σχεδιασμός μεγάλου εξοπλιστικού προγράμματος, της περιβόητης «αγοράς του αιώνα».
q.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου