Η φονική επίθεση στην σατυρική εφημερίδα Charlie Hebdo, με την δολοφονία 12 ανθρώπων και, στην συνέχεια, η δολοφονία 4 ομήρων και 2 εκ των δραστών στο εβραϊκό παντοπωλείο στο Παρίσι, ήταν ένα σοκ για τον Δυτικό κόσμο, που έχει συνηθίσει στον πόνο και στον θάνατο που σπέρνεται μακριά από το σπίτι του αλλά, όπως είναι αναμενόμενο, παραλύει όταν αυτός ο ίδιος τρόμος χτυπάει την πόρτα του.
Οι μαζικότατες διαδηλώσεις που ακολούθησαν, με αποκορύφωμα την πορεία στην οποία ηγήθηκε ένας συνασπισμός προθύμων ηγετών, υπερασπιστών της δημοκρατίας και των «δυτικών αξιών», η στοίχιση κάτω από το σύνθημα Je suis Charlie ενός ετερόκλητου - φαινομενικά τουλάχιστον - φάσματος δυνάμεων, καθεστωτικών και αριστερών, μάλλον συνέβαλαν στην σύγχυση που το ίδιο το γεγονός προκαλεί σχετικά με τις αιτίες και τις συνέπειές του. Σύγχυση που απλά επιτείνεται από τις - εξίσου ετερόκλητες - φωνές που στάθηκαν στην «αντίπερα όχθη», δηλώνοντας ότι δεν είναι Charlie: ακροδεξιοί όπως η Μαρί Λεπέν του Εθνικού Μετώπου αλλά και κάποιες αναρχικές και αριστερίστικες ομάδες, προφανώς για διαφορετικούς λόγους.
Όταν κανείς βρίσκεται μπροστά σε τόσο οριακά φαινόμενα και διλημματικά ερωτήματα, το καλλίτερο που έχει να κάνει είναι να εξετάσει πρώτα απ' όλα την συνοχή των ερωτημάτων. Είναι όντως το κρίσιμο ζήτημα αν «είναι Charlie» κάποιος ή όχι; Λέμε ευθέως ότι δεν είναι. Το κρίσιμο ερώτημα είναι να δούμε τι κρύβεται πίσω από το γεγονός στο επίπεδο της κοινωνικής δυναμικής και πολύ περισσότερο τι σημαίνει από μια οπτική που θέλει να κινείται στον αντίποδα της ηγεμονίας του κράτους και του κεφαλαίου. Οι απαντήσεις φυσικά δεν είναι ούτε εύκολες ούτε προφανείς (εκτός αν υιοθετούμε λογικές απόδοσης δεδομένων ρόλων στα υποκείμενα και, όταν αυτοί αποδεικνύονται αναντίστοιχοι ή προβληματικοί, φυγομαχούμε μπροστά στην πραγματικότητα).
Η αλήθεια είναι ότι το χτύπημα στην Charlie Hebdo και στο εβραϊκό παντοπωλείο (το δεύτερο γεγονός, όχι τυχαία, υποβαθμίστηκε ή εξαφανίστηκε εντελώς από τον ελληνικό τύπο και τα δικτυακά μέσα) δεν εκτελέστηκε από κάποιους «τρελούς» τζιχαντιστές εισβολείς από το Ισλαμικό Κράτος αλλά από Γάλλους πολίτες, μετανάστες τρίτης γενιάς, που μεγάλωσαν μέσα στο πλαίσιο των θεσμών του γαλλικού κράτους και ανατράφηκαν με τις αξίες της γαλλικής δημοκρατίας. Κατά συνέπεια χρήζει πολύ σοβαρής σκέψης το γιατί και υπό ποιες συνθήκες αυτοί που, λίγα χρόνια πριν, πρόβαλλαν, μέσα από τις βίαιες ταραχές των γαλλικών προαστίων, ως ένα αναδυόμενο επαναστατικό υποκείμενο, «μεταλλάχθηκαν» σε «ισλαμοφασίστες» και αδίστακτους εκτελεστές στο όνομα του Αλλάχ.
Θεωρούμε ότι μια ανάλυση, που βλέπει την επίθεση απλά ως αντανάκλαση της πολεμοκάπηλης πολιτικής των δυτικών κρατών και ως «εισαγόμενη» βία κάποιων «ισλαμοφασιστών», είναι βαθιά προβληματική, ακριβώς γιατί εξαντλείται σε μια μηχανιστική ερμηνεία των γεγονότων, αδυνατώντας να δει τις εσωτερικές αλλαγές που έχουν συντελεστεί στις δυτικές κοινωνίες, ιδιαίτερα τα τελεταία τριάντα χρόνια. Οι κρισιμότερες αλλαγές που χαρακτηρίζουν την εποχή της αναδιάρθρωσης του καπιταλισμού και της κρίσης του είναι, ίσως, η πλήρης αποσύνθεση αυτού που γνωρίζαμε ως εργατική ταυτότητα και ως συλλογικό εργατικό υποκείμενο και η εμπέδωση μιας πλήρους εξατομίκευσης. Σαν συνέπεια παρατηρούμε τον βαθμιαίο μετασχηματισμό και την ιδεολογικοποίηση της ταξικής πάλης, που παίρνει όλο και πιο έντονα την μορφή εθνοτικών και θρησκευτικών διαιρέσεων και συγκρούσεων. Αυτό δοκιμάζει έντονα την συνοχή των δυτικών κοινωνιών και, φυσικά, της αφηρημένης έκφρασης της ενότητας τους, των δυτικών κρατών.
Τα δυτικά κράτη βρίσκονται αντιμέτωπα με μια θεμελιακή κρίση απονομιμοποίησης καθώς όλο και μεγαλύτερα κομμάτια εργατικών και μεσοαστικών στρωμάτων σαρώνονται από τις συνέπειες της αναδιάρθρωσης και της κρίσης. Η βαθμιαία προλεταριοποίηση και η αίσθηση απειλής από τα ακόμα πιο περιθωριοποιημένα κομμάτια της κοινωνίας (ως εφιαλτική εικόνα του μέλλοντός τους), οδηγεί σημαντικά τμήματα αυτών των στρωμάτων στην ενίσχυση είτε ακροδεξιών είτε και ριζοσπαστικών σοσιαλδημοκρατικών ρευμάτων στην Ευρώπη, σε μια προσπάθεια έκφρασης της διαταξικής οργής εναντίον ενός κράτους που διεθνοποιείται και, έχοντας εγκαταλείψει τον «προστατευτικό» και ενοποιητικό του ρόλο, έχει γίνει μηχανισμός αδικίας σε βάρος των «υγιών δυνάμεων» της κοινωνίας. Η πίεση για μια ριζική ανασυγκρότηση του έθνους-κράτους είναι αυτό που εκδηλώθηκε με τον πιο θεαματικό τρόπο στις τεράστιες διαδηλώσεις υπεράσπισης της γαλλικής δημοκρατίας στο Παρίσι. Όπου η εξατομίκευση, για την οποία μιλήσαμε παραπάνω, ήταν εξαιρετικά εύγλωττη: εκατομμύρια μεμονωμένων ατόμων στέκονταν διατρανώνοντας «είμαι Charlie».
Όσον αφορά την πλειοψηφία των μεταναστών στις δυτικές χώρες, οι εναλλακτικές που επιφυλάσσονται είναι είτε ο ανοιχτός ρατσισμός και η εχθρότητα των (ακρο)δεξιών είτε η ενσωμάτωση στις φιλελεύθερες αξίες που προτείνει, με ένα φιλικό χτύπημα στην πλάτη, ο αριστερός αντιρατσισμός και η «πολιτικά ορθή» πολυπολιτισμικότητα. Ειδικά για τα πιο βίαια αποκλεισμένα κομμάτια, στις παρυφές των μητροπόλεων, ο μόνιμος, διπλός στιγματισμός τους ως ο «Άλλος», και εξαιτίας της καταγωγής και εξαιτίας της περιθωριοποίησης, και η έλλειψη ουσιαστικών προσδοκιών, οδηγούν στην απομυθοποίηση κυρίως των φιλελεύθερων δυτικών αξιών (οι αξίες του κεφαλαίου παραμένουν αδιαμφισβήτητες!) και στην αναζήτηση μιας αφηρημένης ενότητας στην βάση μιας εθνοτικής ή/και θρησκευτικής ταυτότητας.
Η στράτευση σε μια υπόθεση θρησκευτικής ή εθνοτικής καθαρότητας δεν αποτελεί παρά μια άλλη εκδοχή της κρατικής και ιεραρχικής ιδεολογίας, που στην ουσία οξύνει τις διαιρέσεις στο εσωτερικό των προλετάριων και των καταπιεσμένων και μετατρέπει τον ταξικό πόλεμο σε έναν πόλεμο των φτωχών. Συνεπώς σε καμμιά περίπτωση δεν μπορούμε να ταυτιστούμε ή να δικαιολογήσουμε τα προτάγματα της. Είναι φανερό ότι σχηματισμοί όπως το Ισλαμικό Κράτος μακριά από το να αποτελούν μια ακόμα εκδοχή ναζισμού, όπως θέλει η άποψη περί «ισλαμοφασισμού», δεν εκφράζουν παρά την επιδίωξη σύστασης και συγκρότησης νέων εθνικών-κρατικών ζωνών εμπέδωσης της κυριαρχίας του κεφαλαίου, προσαρμοσμένη φυσικά στις ιδιαιτερότητες των αντίστοιχων κοινωνιών,
Αλλά είναι εξίσου προφανές ότι δεν μπορούμε να συνταχθούμε και με κανέναν από τους απολογητές των «δυτικών αξιών», στον βαθμό που οι αξίες αυτές δεν αντιπροσωπεύουν παρά την επιταχυνόμενη διολίσθηση των δυτικών κρατών στην στρατιωτικοποίηση, στην πειθάρχηση και στην επίθεση σε κάθε αντιστεκόμενο κομμάτι της κοινωνίας. Η επίθεση στο Παρίσι αποτέλεσε για τα δυτικά κράτη πρώτης τάξεως ευκαιρία σε μια προσπάθεια να ξανακερδίσουν, στοιχειωδώς έστω, την εμπιστοσύνη των πολιτών τους ως θεματοφύλακες της γενικής τάξης και ασφάλειας. Το σημαντικότερο είναι ότι δεν χρειάζεται καν να προσπαθήσουν να πείσουν γι' αυτό: ο κόσμος δεν είναι απλά έτοιμος να το δεχτεί, το απαιτεί.
Το πραγματικό πρόβλημα λοιπόν, για όποιον στέκεται απέναντι στις διάφορες λογικές κρατισμού και ολοκληρωτισμού του κεφαλαίου, δεν είναι αν «είναι Charlie» ή όχι (έχοντας προφανώς ξεκάθαρο ότι σε καμμιά περίπτωση δεν μπορούμε να ανεχτούμε δολοφονίες ανθρώπων στο όνομα οποιασδήποτε φενάκης). Το πραγματικό ερώτημα και η πρόκληση για μας είναι: θα κοιτάμε αποσβολωμένοι να ξετυλίγεται μπροστά μας ο πόλεμος των διαφόρων φραξιών των κρατών, ισοπεδώνοντας τις αντιστάσεις μας και προετοιμάζοντας το έδαφος για τις δυστοπίες του μέλλοντος; Θα κοιτάμε αμήχανοι τον ταξικό πόλεμο να μεταμορφώνεται σε μια μεταμοντέρνα εκδοχή ενός «πολέμου πολιτισμών»; Ή, αντίθετα, θα πολεμήσουμε για τα προτάγματά μας, της κοινωνικής χειραφέτησης και της απελευθέρωσης από κάθε μορφή υλικής και ιδεολογικής αλλοτρίωσης;
qutopic
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου